Als ik in de
googlezoekmachine intik “takkenfeest” krijg ik een groot aantal links die
verwijzen naar voorjaarsfeesten, naar Lowlands, naar de een of andere kerstshow
en naar alle zaken die verwijzen naar de natuur. Ik krijg geen enkele link naar
het takkenfeest zoals de Russen dat vieren. Dat is exemplarisch voor het gebrek
aan informatie over de Slavische en daarmee ook de Russische cultuur. Daarom is
het misschien wel een aardig idee om hier iets over op te schrijven.
Het
takkenfeest, zoals de Russen dit feest noemen, vindt plaats een week voor
Pasen. Dit jaar was dat op 28 april. Zoals met alle feesten het geval is, is
ook deze traditie vermengd met een kerkelijke gebeurtenis, de intocht van Jezus
in Jeruzalem. In Nederland wordt deze gebeurtenis herdacht met de term
Palmpasen. Duizenden jaren geleden, voordat er überhaupt sprake was een
christendom, wisten de mensen al dat de wilg zogenaamde magische krachten
bezit. Na een lange en koude winter, is de wilg een van de eerste bomen die
bloemen geeft in de vorm van de ons zo bekende wilgenkatjes. Daarom zagen en
zien veel mensen deze boom als een boom die mensen kracht geeft en die mensen
kan beschermen tegen het onheil. Op de dag van het Takkenfeest of de dag ervoor
gaan Russen de natuur in en snijden enkele bloeiende takken van deze wilgenboom
af. Deze worden mee naar huis genomen en daarna naar de kerk. Daar worden de
takken door de priester met wijwater gezegend, net zoals dat bij de katholieken
het geval is met buxustakken. Als men weer thuis is, wordt er eerst een
wilgenkatje genuttigd. Hierna krijgt iedereen tikje op de schouder met een
wilgentakje, dieren ook. Hierna kan pas gegeten en thee gedronken worden. Het
feest begint.
Voor Nederlanders is dat een vreemd idee, een wilgenkatje opeten,
maar Russen vinden dat heel gewoon. De wilgentakken worden in een vaas gezet,
op een lijn met de iconen. Hierdoor wordt het huis en de hele familie beschermd
tegen het kwaad en tegen mogelijke brand. De tikjes die men elkaar geeft,
zorgen eveneens voor bescherming en gezondheid. Huisdieren worden niet
overgeslagen. Zij zullen over meer krachten beschikken. Kippen krijgen meer
eieren, koeien geven meer melk. Een oude Slavische legende luidt als volgt:
Onder het ijs wonen demonen, hulpjes van het kwade. Zij zitten de hele winter
gevangen onder de grond en onder het ijs. Wanneer het ijs smelt, proberen ze
naar buiten te komen om het warm te krijgen. Het eerste wat deze satertjes
zien, is een groene wilgenboom. Deze groeien immers langs de oevers van de
rivieren. Logischerwijs springen ze dus in een wilgenboom. Wij kunnen ze niet
zien, maar ze zitten er wel. Ze doen ons geen kwaad, omdat ze nog niet veel
krachten bezitten. Om deze demonen te doen verdwijnen, snijden mensen dus
enkele takken af en nemen ze mee naar de kerk. Daar worden de takken gedoopt
met water zodat alle demonen verdwijnen. Water vormt niet alleen een draad
tussen twee werelden, maar ook de draad tussen alle levende wezens. Hierdoor
verdwijnen de demonen in alle bomen langs de oevers van de rivieren. Ook het
water is nu vrij van demonen en iedereen kan er weer veilig in zwemmen.
De wilg
is hiermee een belangrijke boom. In vroeger tijden deden gooide men enkele
wilgenkatjes in de pap. De katjes bevatten natuurlijke antibiotica en vitamine.
Er zijn nog steeds boeren die op iedere hoek van hun akker een wilgentak
planten zodat hun akker wordt beschermd tegen het boze en tegen eventuele
vloeken van kwaadwillende mensen. Uiteindelijk worden enkele takjes bij de
iconen gezet die daar een jaar blijven staan tot het moment dat ze worden
vervangen door verse takken op een volgend takkenfeest.
Vele lezers, misschien
u ook, hebben dit artikel met een glimlach gelezen. “Goh, dat er nog steeds
mensen bestaan, die dit geloven en ook nog toepassen!” We moeten echter niet vergeten
dat veel hoog opgeleide mensen rituelen beoefenen die – als we er goed over
nadenken – net zo goed kunnen worden bestempeld als belachelijk of
kinderachtig. Priesters die mensen de biecht afnemen, een Engelse advocaat die
een pruik opzet en een koning die naar mensen zwaait vanuit een gouden koets.
Mensen kunnen niet zonder rituelen. Voorjaarsrituelen geven ons het gevoel dat
het leven ons weer zijn vruchten schenkt. Ook in de katholieke traditie
verwijst de paasstok in de vorm van een kruis – die overigens niet per se naar
de kruisiging van Christus verwijst, maar naar de vier windrichtingen – naar de
vruchtbaarheid. Bovenaan de stok zit een broodhaantje en daar omheen hangen
vruchten en noten. Vieren katholieke Nederlanders Palmpasen met een buxustak,
een levensboom, Russen gaan een stap verder en gebruiken het wilgentakje om hen
in de rest van het jaar te beschermen. Demonen delven het onderspit tegen het
wilgentakje.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten