Alle hazen zijn bokken

Taal verschaft de mens zijn identiteit. Door middel van het leren van een taal, leren we ook de mentaliteit van een volk kennen. Hoe iemand echter ook zijn best doet een bepaalde vreemde taal te leren, het blijft moeilijk de finesses aan te voelen van een andere taal. Zo was er eens een Amerikaan die met een Russische vrouw getrouwd was en op een gegeven moment een aardig mondje Russisch sprak. Hij las in een Mashroedke, een Russisch taxibusje: “alle hazen zijn bokken.” Hij vroeg aan zijn vrouw: “Masha, hoe kan dat? Hoe kunnen hazen bokken zijn? Zij legde hem uit dat een haas iemand is die zonder kaartje probeert te reizen. In Russische bussen wordt altijd streng gecontroleerd en daarom moet een haas zich verstoppen. Iemand een bok noemen, is een grote belediging. De bok is niet vergelijkbaar met ons rund of onze ezel. Een rund kan dom zijn, een ezel wordt voor dom aangezien, maar is het niet. Iemand een bok noemen gaat een stapje verder. Er is in feite geen equivalent voor. Een betekenis die in de buurt komt is het geheel van woorden als “verrader,een amoreel persoon, een provocateur”. Zo wordt duidelijk dat de eigenaar van het busje of de busmaatschappij het helemaal niet heeft voorzien op mensen die zonder kaartje reizen. Er wordt echter ook nog onderscheid gemaakt tussen vrouwen en mannen. Als een Rus tegen een vrouw “kozél” (= bok) zegt, vat de vrouw dat niet zo zwaar op. Ze reageert er niet op. Als ze er wel op zou reageren, heeft ze een groot probleem. Ze kan wel zeggen: “je bent een koza!” (dat is de vrouwelijke pendant van de bok, de geit). Het woord koza (= geit) is vele malen minder beledigend dan het woord “kozél”. Als je een man een “kozél” noemt, wordt de man verschrikkelijk boos. Een ander voorbeeld in de Russische taal dat voor ons moeilijk te begrijpen is, is de uitdrukking “noe, ladne”. ‘Ladne” betekent letterlijk o.k. Als een Rus zegt: “noe ladne” is dat iets heel anders dan wanneer hij antwoordt met: “ladne”. “Ladne” betekent echt o.k. De persoon gaat akkoord en er gebeurt iets. “Noe ladne” betekent “misschien”. Het zou kunnen dat er iets gebeurt, maar het is niet zeker. Hat kan ook nog volgende week. Helemaal lastig wordt het wanneer je aan een Rus vraagt of hij een kop thee wil en hij antwoordt met: “da mozjebit njet”. Letterlijk betekent dat: “ja misschien nee”. Bovenstaande voorbeelden zijn aardige illustraties hoe verschillen in cultuur tot uitdrukking komen in de taal. Verschil in cultuur komt nog het meest duidelijk naar voren in het dagelijkse taalgebruik. Wanneer een Engelsman, een Duitser, een Fransman of een Nederlander aan iemand vraagt of hij het raam dicht wil doen, gebruikt hij daarvoor een beleefdheidsvorm. “Zou u het raam dicht willen doen, alstublieft”. “Would you please shut the window for me.” Een Rus zegt gewoon: “doe het raam dicht”. Dat geldt voor veel andere uitdrukkingen in het Russisch. Een buitenlander die net met een Russin is getrouwd, zal hier zeker aan moeten wennen. Ze zegt tegen haar man: “kom hier!” “Kom eten!” Daar staat tegenover dat Russen het vreemd vinden dat er in Nederland geen respect tot uiting komt in onze naamgeving. In Rusland heeft iedereen verschillende namen. Om respect te betonen tegenover de ouders wordt iemands tweede naam genoemd. Bijvoorbeeld: “Mikael Iwanowitch”. Als iemand nog een kind is, wordt het verkleinwoordje van Mikael gebruikt, “Misha”. In Nederland kan een vrouw na haar veertigste nog steeds “Masha” heten. “Masha” is het verkleinwoord van “Maria”. Dat vinden Russen vreemd. Buitenlanders hebben natuurlijk ook moeite met onze taal. Zo zal iedere buitenlander willen weten wanneer je het woordje “hè” gebruikt. Een paar voorbeelden: “Je bent toch niet ziek, hè?” “Mooi weer, hè?” “Leuk hè?” Nederlanders voelen feilloos aan wat er bedoeld wordt: de ene persoon verwacht van de ander dat hij het met hem eens is. Hij gaat er impliciet van uit dat de ander er net zo over denkt als hij. Het woordje hè creëert een soort gemeenschapsgevoel. In andere talen zien we dat in andere vorm terugkomen. In het Duits: “Das ist doch richtig, ja?” of: “das ist doch richtig, ja oder?“ In het Iers: “Nice weather, hé?“ In Romaanse talen, zoals het Frans en het Italiaans komen we dit soort woordjes niet tegen. Een ander leuk, maar ook ergerlijk verschijnsel is het gebruik van het woordje “lekker”. Nederlanders noemen bijna alles lekker. Het weer is lekker. Het eten is lekker. Werken is lekker. Op vakantie gaan is lekker. Wandelen is lekker. Poepen is lekker. Deze lijst is met nog zeker honderd van dit soort zinnetjes uit te breiden. Ten slotte is nog één heel groot verschil tussen Nederlanders en Russen als het gaat om de moeder. Ook hier zien we trouwens dat er bepaalde overeenkomsten zijn tussen verschillende culturen. Wanneer iemand iets naars zegt over iemands moeder, kan dat leiden tot doodslag. Het beledigen van je moeder is het ergste wat er bestaat. Je moeder geeft jou het leven. Rusland wordt niet voor niets “moederland” genoemd. Hetzelfde verschijnsel zien we terug in de Turkse cultuur en nog een aantal andere culturen. Ook daar wordt het beledigen van de moeder gezien als een zeer ernstig vergrijp. Nederlanders hebben er geen enkele moeite mee wanneer moeder wordt beledigd. Ze vinden het niet leuk, maar een belediging van je moeder wordt niet als zeer ernstig opgevat. In de Engelse taal is de spreekwoordelijke “motherfuckker” zelfs gaan behoren tot dagelijkse omgangstaal in zekere kringen. Zo zien we dat iedere taal uitdrukkingen heeft die voor degenen die de taal niet kennen, niet alleen moeilijk te begrijpen zijn, maar vooral moeilijk zijn om ze op de juiste wijze te gebruiken. Een haas is in Rusland een bok, net zo goed als een gans een varken kan zijn. Dat is het geval wanneer de gans de groente eet uit de moestuin.